Verska služba u Vojsci Srbije
Verska služba je organizovan vid delatnosti tradicionalnih crkava i verskih zajednica u vojnoj sredini i obuhvata vršenje delatnosti verske službe u Vojsci Srbije.
Namena verske službe je omogućavanje ustavnog prava pripadnika Vojske Srbije na ostvarivanje slobode veroispovesti, koje se ostvaruje isključivo po sopstvenoj volji i ubeđenju, na principu dobrovoljnosti, uz uvažavanje obaveza koje proističu iz vojne službe.
Zadatak verske službe je razvijanje i jačanje duhovnih i moralnih vrednosti pripadnika Vojske Srbije, negovanja vojničkih vrlina i patriotizma, kao i oblikovanja građanske odgovornosti i u funkciji je izgradnje, održavanja i povećanja operativnih sposobnosti Vojske Srbije prilikom izvršavanja svih definisanih misija i zadataka.
Delatnosti verske službe obuhvataju vršenje bogoslužbenih delatnosti i ostalih verskih delatnosti.
Bogoslužbene delatnosti u Vojsci Srbije obuhvataju vršenje bogosluženja i verskih obreda. Bogosluženja i verski obredi u Vojsci Srbije vrše se javno, a vrše ih vojni sveštenici, odnosno verski službenici u bogoslužbenim prostorima .
Ostale delatnosti verske službe vojni sveštenici, odnosno verski službenici vrše kao štabni oficiri u komandama jedinica i ustanova Ministarstva odbrane i Vojske Srbije.
Vojni sveštenici, odnosno verski službenici su klirici, odnosno duhovnici tradicionalnih crkava i verskih zajednica koji vrše versku službu u Vojsci Srbije u svojstvu profesionalnih vojnih lica u statusu oficira Vojske Srbije, u skladu sa zakonom i zaključenim sporazumima sa tradicionalnim crkvama i verskim zajednicama, a zavisno od toga kojoj tradicionalnoj crkvi, odnosno verskoj zajednici pripadaju jesu: vojni sveštenik, vojni kapelan, vojni imam i vojni rabin.
Vojni sveštenici i verska služba prvi put se pominju u prvoj polovini 19. veka i neprekidno su prisutni u vojsci do polovine 20. veka.
Vojne sveštenike i obavljanje verske službe u vojnim jedinicama predviđala su dva zakonska akta u Kneževini Srbiji, oba iz 1839. godine. Prvi je Ustrojenije garnizone vojske (od 31. maja), a drugi Zakon vojeni (od 31. oktobra). Sveštenici su u jedinicama obavljali verske obrede i svojim primerom svedočili hrišćanske vrednosti. Položaj vojske, a time i njene verske službe propisivali su Zakon o ustrojstvu stajaće vojske (1860) i Zakon o ustrojstvu narodne vojske (1861), ali najviše o vojnom sveštenstvu kazuje zakonski akt donet 24. februara 1876, uoči rata sa Turcima – Ustrojstvo celokupne vojske. Vojni sveštenici su dodeljeni Vrhovnoj komandi, komandama divizija i brigada. Bilo je propisano da pri Vrhovnoj komandi bude vojni vladika koji bi bio odgovoran za celokupno vojno sveštenstvo.
Vojni sveštenici imali su status državnih činovnika sa prinadležnostima identičnim onima koje su imali oficiri. Posebna pažnja se poklanjala izučavanju veronauke, koja je bila obavezna za sve vojnike i pitomce niže Vojne akademije.
Za vreme ratnih dejstava mesto vojnog sveštenika je određivao načelnik Štaba Vrhovne komande, a dužnosti su mu bile da se stara da svi sveštenici budu na propisanim mestima radi molitve, da bodre vojnike i tako im jačaju borbenu gotovost i da dele sveto pričešće onima koji su na samrti.
Srpska vojska je imala i određeni broj vojnih imama i vojnih rabina, koji su vršili svoje dužnosti potpuno ravnopravno kao i pravoslavni vojni sveštenici. Po prvi put rimokatoički kapelani uvedeni su u srpsku vojsku na Solunskom frontu, na inicijativu srpskog mitropolita Dimitrija, da bi se austrougarskim zarobljenicima omogućila sloboda veroispovesti.
U vojsci Kraljevine SHS, kasnije Kraljevine Jugoslavije, zadržan je isti obrazac organizacije verske službe kao i u srpskoj vojsci do 1918. godine, s tim da su, u uslovima izražene multietničnosti i multikonfesionalnosti, pravo na vojne sveštenike imale sve priznate crkve i verske zajednice. Verska služba u vojsci ukinuta posle Drugog svetskog rata.
Verska služba u Vojsci Srbije organizovana je na osnovu Zakona o Vojsci Srbije, koji je stupio na snagu 1. januara 2008. godine, kada su se stekle zakonske pretpostavke za bliže uređenje ove oblasti.
Na osnovu Zakona, pitanja iz oblasti ostvarivanja slobode veroispovesti pripadnika Vojske Srbije, Vlada Republike Srbije propisala je Uredbom o vršenju verske službe u Vojsci Srbije, 24. marta 2011. godine.
Zakonom o Vojsci Srbije takođe je definisano je da se međusobni odnosi Ministarstva odbrane i crkava, odnosno verskih zajednica, u vezi sa vršenjem verske službe u Vojsci Srbije, uređuju posebnim sporazumima.
Sporazum između Ministarstva odbrane i Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve potpisan je 28. juna 2011, a sporazumi sa preostalih šest tradicionalnih crkava i verskih zajednica (Rimokatoličkom crkvom u Srbiji, Slovačkom evangeličkom crkvom, Reformatskom hrišćanskom crkvom, Evangeličkom hrišćanskom crkvom, Jevrejskom zajednicom u Srbiji i Islamskom zajednicom Srbije) potpisani su 18. oktobra 2011. godine. Potpisivanjem sporazuma omogućeno je sprovođenje Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije.
Na osnovu Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije i sporazuma sa crkvama i verskim zajednicama, izrađen je Pravilnik o uslovima za vršenje delatnosti verske službe u Vojsci Srbije, kojim se bliže uređuju uslovi za vršenje bogosluženja i verskih obreda kao i drugih bogoslužbenih dužnosti i ostalih verskih delatnosti verske službe vojnih sveštenika, odnosno verskih službenika i pomoćnika vojnih sveštenika, odnosno verskih službenika.
Broj sveštenika odnosno verskih službenika određen je na osnovu broja vernika određene veroispovesti u Vojsci Srbije, a u skladu sa odredbama Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije i sporazuma sa crkvama i verskim zajednicama.
U skladu s principom zastupljenosti vernika u Ministarstvu odbrane i Vojske Srbije, definisan je broj formacijskih mesta za vojne sveštenike, odnosno verske službenike po sledećem: 26 formacijskih mesta vojnih sveštenika Srpske pravoslavne crkve, jedno formacijsko mesto vojnog kapelana Rimokatoličke crkve i jedno formacijsko mesto vojnog imama Islamske zajednice Srbije.
Verska služba organizovana je na nivou Generalštaba Vojske Srbije kao Odeljenje za veru u sastavu Uprave za ljudske resurse sastava: načelnik Odeljenja, referent, glavni vojni sveštenik, glavni vojni kapelan, glavni vojni imam, pomoćnik glavnog vojnog sveštenika, pomoćnik glavnog vojnog kapelana i pomoćnik glavnog vojnog imama.
U ustanovama Ministarstva odbrane, komandama operativnog nivoa, komandama jedinica ranga brigade i u komandama pojedinih bataljona, verska služba organizovana je kao grupa za verske poslove sastava vojni sveštenik i pomoćnik vojnog sveštenika.
Bogoslužbeni prostor u Vojsci Srbije je posebno određena i za tu namenu opremljena prostorija za bogoslužbene delatnosti u kasarnama, vojnim objektima i na drugim mestima na kojima se izvršavaju misije i zadaci Vojske Srbije u kojima se organizuju i vrše bogoslužbene delatnosti, u skladu sa autonomnim propisima tradicionalne crkve, odnosno verske zajednice.
Bogosluženja i verski obredi mogu se po potrebi i na zahtev pripadnika Vojske Srbije ili predloga vojnog sveštenika, odnosno verskog službenika vršiti i izvan bogoslužbenih prostora i vojnih kompleksa, pod uslovom da to odobri nadležni starešina i uz saglasnost ovlašćenog velikodostojnika.
Bogoslužbeni prostor je nepovrediv, a namena bogoslužbenog prostora može se promeniti uz puno poštovanje njegove namene i uz uvažavanje stava i mišljenja vojnog sveštenika, odnosno verskog službenika i ovlašćenog velikodostojnika.
U Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije planirano je uređenje 41 bogoslužbenog prostora za vernike pravoslavne veroispovesti, dva bogoslužbena prostora za vernike rimokatoličke i tri islamske veroispovesti.
Zadatak verske službe je razvijanje i jačanje duhovnih i moralnih vrednosti pripadnika Vojske Srbije, negovanja vojničkih vrlina i patriotizma, kao i oblikovanja građanske odgovornosti i u funkciji je izgradnje, održavanja i povećanja operativnih sposobnosti Vojske Srbije prilikom izvršavanja svih definisanih misija i zadataka.
Delatnosti verske službe obuhvataju vršenje bogoslužbenih delatnosti i ostalih verskih delatnosti.
Bogoslužbene delatnosti u Vojsci Srbije obuhvataju vršenje bogosluženja i verskih obreda. Bogosluženja i verski obredi u Vojsci Srbije vrše se javno, a vrše ih vojni sveštenici, odnosno verski službenici u bogoslužbenim prostorima .
Ostale delatnosti verske službe vojni sveštenici, odnosno verski službenici vrše kao štabni oficiri u komandama jedinica i ustanova Ministarstva odbrane i Vojske Srbije.
Vojni sveštenici, odnosno verski službenici su klirici, odnosno duhovnici tradicionalnih crkava i verskih zajednica koji vrše versku službu u Vojsci Srbije u svojstvu profesionalnih vojnih lica u statusu oficira Vojske Srbije, u skladu sa zakonom i zaključenim sporazumima sa tradicionalnim crkvama i verskim zajednicama, a zavisno od toga kojoj tradicionalnoj crkvi, odnosno verskoj zajednici pripadaju jesu: vojni sveštenik, vojni kapelan, vojni imam i vojni rabin.
Istorijat
Vojni sveštenici i verska služba prvi put se pominju u prvoj polovini 19. veka i neprekidno su prisutni u vojsci do polovine 20. veka.
Vojne sveštenike i obavljanje verske službe u vojnim jedinicama predviđala su dva zakonska akta u Kneževini Srbiji, oba iz 1839. godine. Prvi je Ustrojenije garnizone vojske (od 31. maja), a drugi Zakon vojeni (od 31. oktobra). Sveštenici su u jedinicama obavljali verske obrede i svojim primerom svedočili hrišćanske vrednosti. Položaj vojske, a time i njene verske službe propisivali su Zakon o ustrojstvu stajaće vojske (1860) i Zakon o ustrojstvu narodne vojske (1861), ali najviše o vojnom sveštenstvu kazuje zakonski akt donet 24. februara 1876, uoči rata sa Turcima – Ustrojstvo celokupne vojske. Vojni sveštenici su dodeljeni Vrhovnoj komandi, komandama divizija i brigada. Bilo je propisano da pri Vrhovnoj komandi bude vojni vladika koji bi bio odgovoran za celokupno vojno sveštenstvo.
Vojni sveštenici imali su status državnih činovnika sa prinadležnostima identičnim onima koje su imali oficiri. Posebna pažnja se poklanjala izučavanju veronauke, koja je bila obavezna za sve vojnike i pitomce niže Vojne akademije.
Za vreme ratnih dejstava mesto vojnog sveštenika je određivao načelnik Štaba Vrhovne komande, a dužnosti su mu bile da se stara da svi sveštenici budu na propisanim mestima radi molitve, da bodre vojnike i tako im jačaju borbenu gotovost i da dele sveto pričešće onima koji su na samrti.
Srpska vojska je imala i određeni broj vojnih imama i vojnih rabina, koji su vršili svoje dužnosti potpuno ravnopravno kao i pravoslavni vojni sveštenici. Po prvi put rimokatoički kapelani uvedeni su u srpsku vojsku na Solunskom frontu, na inicijativu srpskog mitropolita Dimitrija, da bi se austrougarskim zarobljenicima omogućila sloboda veroispovesti.
U vojsci Kraljevine SHS, kasnije Kraljevine Jugoslavije, zadržan je isti obrazac organizacije verske službe kao i u srpskoj vojsci do 1918. godine, s tim da su, u uslovima izražene multietničnosti i multikonfesionalnosti, pravo na vojne sveštenike imale sve priznate crkve i verske zajednice. Verska služba u vojsci ukinuta posle Drugog svetskog rata.
Zakonska regulativa
Verska služba u Vojsci Srbije organizovana je na osnovu Zakona o Vojsci Srbije, koji je stupio na snagu 1. januara 2008. godine, kada su se stekle zakonske pretpostavke za bliže uređenje ove oblasti.
Na osnovu Zakona, pitanja iz oblasti ostvarivanja slobode veroispovesti pripadnika Vojske Srbije, Vlada Republike Srbije propisala je Uredbom o vršenju verske službe u Vojsci Srbije, 24. marta 2011. godine.
Zakonom o Vojsci Srbije takođe je definisano je da se međusobni odnosi Ministarstva odbrane i crkava, odnosno verskih zajednica, u vezi sa vršenjem verske službe u Vojsci Srbije, uređuju posebnim sporazumima.
Sporazum između Ministarstva odbrane i Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve potpisan je 28. juna 2011, a sporazumi sa preostalih šest tradicionalnih crkava i verskih zajednica (Rimokatoličkom crkvom u Srbiji, Slovačkom evangeličkom crkvom, Reformatskom hrišćanskom crkvom, Evangeličkom hrišćanskom crkvom, Jevrejskom zajednicom u Srbiji i Islamskom zajednicom Srbije) potpisani su 18. oktobra 2011. godine. Potpisivanjem sporazuma omogućeno je sprovođenje Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije.
Na osnovu Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije i sporazuma sa crkvama i verskim zajednicama, izrađen je Pravilnik o uslovima za vršenje delatnosti verske službe u Vojsci Srbije, kojim se bliže uređuju uslovi za vršenje bogosluženja i verskih obreda kao i drugih bogoslužbenih dužnosti i ostalih verskih delatnosti verske službe vojnih sveštenika, odnosno verskih službenika i pomoćnika vojnih sveštenika, odnosno verskih službenika.
Vojni sveštenici i verski službenici
Broj sveštenika odnosno verskih službenika određen je na osnovu broja vernika određene veroispovesti u Vojsci Srbije, a u skladu sa odredbama Uredbe o vršenju verske službe u Vojsci Srbije i sporazuma sa crkvama i verskim zajednicama.
U skladu s principom zastupljenosti vernika u Ministarstvu odbrane i Vojske Srbije, definisan je broj formacijskih mesta za vojne sveštenike, odnosno verske službenike po sledećem: 26 formacijskih mesta vojnih sveštenika Srpske pravoslavne crkve, jedno formacijsko mesto vojnog kapelana Rimokatoličke crkve i jedno formacijsko mesto vojnog imama Islamske zajednice Srbije.
Verska služba organizovana je na nivou Generalštaba Vojske Srbije kao Odeljenje za veru u sastavu Uprave za ljudske resurse sastava: načelnik Odeljenja, referent, glavni vojni sveštenik, glavni vojni kapelan, glavni vojni imam, pomoćnik glavnog vojnog sveštenika, pomoćnik glavnog vojnog kapelana i pomoćnik glavnog vojnog imama.
U ustanovama Ministarstva odbrane, komandama operativnog nivoa, komandama jedinica ranga brigade i u komandama pojedinih bataljona, verska služba organizovana je kao grupa za verske poslove sastava vojni sveštenik i pomoćnik vojnog sveštenika.
Bogoslužbeni prostori
Bogoslužbeni prostor u Vojsci Srbije je posebno određena i za tu namenu opremljena prostorija za bogoslužbene delatnosti u kasarnama, vojnim objektima i na drugim mestima na kojima se izvršavaju misije i zadaci Vojske Srbije u kojima se organizuju i vrše bogoslužbene delatnosti, u skladu sa autonomnim propisima tradicionalne crkve, odnosno verske zajednice.
Bogosluženja i verski obredi mogu se po potrebi i na zahtev pripadnika Vojske Srbije ili predloga vojnog sveštenika, odnosno verskog službenika vršiti i izvan bogoslužbenih prostora i vojnih kompleksa, pod uslovom da to odobri nadležni starešina i uz saglasnost ovlašćenog velikodostojnika.
Bogoslužbeni prostor je nepovrediv, a namena bogoslužbenog prostora može se promeniti uz puno poštovanje njegove namene i uz uvažavanje stava i mišljenja vojnog sveštenika, odnosno verskog službenika i ovlašćenog velikodostojnika.
U Ministarstvu odbrane i Vojsci Srbije planirano je uređenje 41 bogoslužbenog prostora za vernike pravoslavne veroispovesti, dva bogoslužbena prostora za vernike rimokatoličke i tri islamske veroispovesti.